امام صادق (ع) می فرمایند:

” چهار چیز انسان را پیش از فرارسیدن دوران پیری، پیر میکند:

                       خوردن گوشت خشکیده،

                                                 نشستن در جای مرطوب،

                                                                               بالارفتن از پله،

                                                                                                  آمیزش با پیرزنان.”

امام صادق (ع) فرمودند:

هر کس روزانه صد مرتبه بگوید: “لاحول و لا قوة الا بالله” هفتاد نوع بلا از

او دور شود که کمترین آن هم و عم می باشد.

كسى كه ميخواهد حافظه ‏اش قوى شود صبح‏ها ناشتا نزديك هفت مثقال زبيب بخورد.

كسانى كه به نيروى حفظ بيشترى احتياج دارند هر روز سه قطعه زنجبيل كه با عسل مربا شده بخورند و نيز مقدارى خردل با غذاى خود

مصرف كنند.

آن كس كه ميخواهد خردش نيرومند گردد هر روزه سه دانه هليله را با نبات بكوبد و ميل كند.

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى، ص: 73

كسى كه ميخواهد از درد مثانه شكايت نكند بول خود را نگه ندارد هر چند بر روى اسب باشد.

كسى كه بآزار شكم مبتلا نشود در ميان طعام خوردن آب ننوشد چه آب خوردن در بين غذا رطوبت بدن را زياد و معده را ضعيف ميگرداند

رگهاى بدن بهره خود را از غذا نميگيرند، غذا در معده تحليل نميرود.

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى، ص: 73

همان گونه كه بدن مريض مى‏ شود و سلامت خود را از دست مى‏ دهد و احتياج به معالجه پيدا مى‏ كند تا صحت خود را بازيابد، روح و نفس نيز دچار انحراف مى‏ شود و به سوى رذائل و صفات ناپسند ميل مى‏ كند و در اين هنگام محتاج معالجه مى‏ شود تا به طبيعت اصلى خود برگردد و با اخلاق نيك و صفات حميده متصف شود.

به عبارت روشن‏تر وقتى صفات ناپسند بر ارواح و نفوس غلبه پيدا كرد و شهوات حيوانى و خواهشهاى نفسانى مسلط شد، صحت و سلامت آن از بين مى ‏رود و نشاط روحى و شفافيت و لطافت خود را كه در حال صحت داشت از دست مى ‏دهد…..

دين حنيف اسلام براى حفظ بهداشت نفوس بشرى، اخلاق فاضله‏ اى را آورده و پيروان خود را به عمل كردن به آن فرمان داده است تا روحهاى آنها را از بديها حفظ كند. همان گونه كه نبوت پيامبر صلاح و اصلاح بشر را از دو ناحيه روح و بدن تضمين كرده و سعادت و زندگى و پيشرفت او را در دو جهان به ارمغان آورده است…..

اكنون نمونه‏ هايى را از درمان روحى و معالجه نفسانى از زبان ائمه(ع)  در اينجا مى‏ آوريم  كه نفوس را از بيماريهاى نابودكننده فردى و اجتماعى درمان كند البته به صورت مختصر؛

غضب‏

غضب حالتى در نفس است كه كارهاى معمولى يا غير منتظره آن را به وجود مى ‏آورد و باعث مى‏شود كه عقل از حالت تعادل خود بيرون بيايد. انسان خشمناك راه درست را نمى‏شناسد و بر فكر و اراده خود تسلط ندارد و در نتيجه، ذهن مختل مى‏شود و اعضاى بدن‏ براى خرابكارى و انتقام آماده مى‏ گردد. چون خون هيجان پيدا مى‏كند و به سرعت به قلب مى‏رود و از آنجا در تمام رگها منتشر مى ‏شود و به طرف بالاى بدن مى‏ رود و صورت سرخ مى‏ شود و رگهاى گردن باد مى ‏كند و در سينه هيجان به وجود مى‏ آيد و لبها و دندانها مى‏ لرزد و در اين حالت است كه بدن براى انتقام برانگيخته مى ‏شود. شاعر در اين باره مى‏گويد:

              و لم ار في الاعداء حين اختبرتهم‏ عدوّا                                           لعقل المرء اعدى من الغضب‏

                            يعنى در ميان دشمنان پس از امتحانى كه كردم، دشمنى سرسخت‏تر از خشم نديدم.

مهمترين عوامل غضب وراثت و بيماريهاست، چيزهايى كه زمينه آن را فراهم مى‏ كند، بسيار است از جمله آنهاست مزاج عصبى و حالتهايى كه از خوردن غذاهاى تند به وجود مى‏ آيد، همچنين محيط و تربيت تأثير فراوانى در تشديد غضب دارد.

بعضى‏ها گفته ‏اند كه عوامل تحريك‏ كننده غضب، عجب و مزاح و ستيزه‏جويى و حيله‏ گرى و حرص در جمع آورى مال و رسيدن به مقام است و همه اينها اخلاق ناپسنديده هستند و با وجود اين عوامل نمى‏ توان از غضب رهايى يافت و بايد اين اوصاف را تبديل به ضد آنها كرد.
غضب عواقب زيانبار فراوانى دارد و از جمله بيماريهايى است كه‏ نمى‏ توان آنها را بى ‏اهميت دانست مانند سل ريوى و سوء هاضمه و التهاب اعصاب و فشار خون و مانند آنها. گفته شده كه آدم خشمناك گاهى به مرحله‏اى مى‏رسد كه در او مرض سگ هار پيدا مى‏شود به طورى كه اگر كسى را گاز بزند منجر به فوت او مى‏ گردد و اين نشان مى‏دهد كه در آب دهان شخص غضبناك سمى وجود دارد كه در ديگران هم اثر مى‏كند.
بنا بر اين، غضب يك بيمارى روحى خطرناكى است كه به صاحب آن آسيب مى‏رساند و گاهى ضرر آن به ديگران هم مى‏رسد و صاحب آن را به ارتكاب جرائم وادار مى‏كند.
حكما و فلاسفه و پزشكان و دانشمندان با انواع وسايل به معالجه اين بيمارى اقدام كرده‏اند به اين اميد كه بيمار شفا يابد ولى موفق نشده‏اند ولى دين اسلام آن را با آسانترين وجه معالجه كرده و جلو آن را گرفته است. همان گونه كه در حديث شريف آمده است.
پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: هر گاه يكى از شما از غضب بدى ديد، اگر ايستاده است بنشيند و اگر نشسته است بايستد و اگر غضب فروكش نكرد با آب سرد وضو بگيرد يا غسل كند چون آتش را چيزى جز آب خاموش نمى‏كند. امام صادق عليه السّلام فرمود: غضب، كليد همه بديهاست.
و فرمود: غضب، قلب حكيم را از بين مى‏برد.
و فرمود: هر كس به خشم خود مالك نباشد، به عقل خود مالك نيست.
و فرمود: اگر حليم و بردبار نباشى خودت را به بردبارى بزن. و در حديث ديگرى آمده: از نظر ياور حلم كفايت مى‏كند. و فرمود: هر كس كه خشم او آشكار شود، حيله او آشكار مى‏شود و هر كس كه هوايش قوى باشد، احتياطش ضعيف مى‏گردد.

روش تندرستى در اسلام / ترجمه طب النبي وطب الصادق عليهما السلام، ص: 153-159

در كتاب مناقب ابن شهر آشوب آمده است:

«سالم بن ضرير نقل مى‏ كند كه يك مرد نصرانى از امام صادق عليه السّلام از اسرار طب پرسيد، سپس راجع به جسم انسان

سؤال كرد. پس آن حضرت فرمود: “خداوند انسان را بر دوازده پيوند و دويست و چهل و هشت استخوان و سيصد و شصت

رگ آفريد و اين رگها همه جسد را سيراب مى‏ كند و استخوانها آنها را و گوشت استخوانها را و عصب گوشت را حفظ مى‏ كند.

در دو دست انسان هشتاد و دو استخوان و در ساعد دو و در عضد يكى و در كتف سه تا كه مجموعا چهل و يك استخوان مى‏

شود، دست ديگر نيز چنين است و در پاى او چهل و سه استخوان و در قدمش سى و پنج تا و در ساق او دو تا و در زانوى

او سه تا و در ران او يكى و در نشيمنگاه او دو تا استخوان قرار داده و همين طور است پاى ديگر. و در پشت او هجده تا

فقره قرار داده و در هر طرف او نه دنده و در گردن او هشت استخوان و در سر او سى و شش استخوان و در دهان او بيست

و هشت يا سى و دو استخوان قرار داده است.”

توضيح اينكه منظور از وصل يا پيوند كه در آغاز روايت آمده اعضاى استخوانى است كه به هم پيوند خورده و دوازده تاست

به اين شرح: سر، گردن، دو عضد و دو بازو و دوران و دو ساق پا و دنده‏هاى چپ و راست.

به جان خودم سوگند كه اين شمارشى كه از امام صادق عليه السّلام نقل شده عين همان چيزى است كه دانشمندان علم تشريح و

جراحان در اين عصر گفته ‏اند و كم و زياد نيست مگر در نامگذارى و يا در اينكه دو استخوان به جهت شدت اتصال، يك استخوان

حساب شده و يا بالعكس و اين بيانگر اطلاع كامل او از تشريح و نظر درست او در بيان استخوان بندى هيكل انسان است.»

روش تندرستى در اسلام / ترجمه طب النبي وطب الصادق عليهما السلام، ص: 79