همان گونه كه بدن مريض مى‏ شود و سلامت خود را از دست مى‏ دهد و احتياج به معالجه پيدا مى‏ كند تا صحت خود را بازيابد، روح و نفس نيز دچار انحراف مى‏ شود و به سوى رذائل و صفات ناپسند ميل مى‏ كند و در اين هنگام محتاج معالجه مى‏ شود تا به طبيعت اصلى خود برگردد و با اخلاق نيك و صفات حميده متصف شود.

به عبارت روشن‏تر وقتى صفات ناپسند بر ارواح و نفوس غلبه پيدا كرد و شهوات حيوانى و خواهشهاى نفسانى مسلط شد، صحت و سلامت آن از بين مى ‏رود و نشاط روحى و شفافيت و لطافت خود را كه در حال صحت داشت از دست مى ‏دهد…..

دين حنيف اسلام براى حفظ بهداشت نفوس بشرى، اخلاق فاضله‏ اى را آورده و پيروان خود را به عمل كردن به آن فرمان داده است تا روحهاى آنها را از بديها حفظ كند. همان گونه كه نبوت پيامبر صلاح و اصلاح بشر را از دو ناحيه روح و بدن تضمين كرده و سعادت و زندگى و پيشرفت او را در دو جهان به ارمغان آورده است…..

اكنون نمونه‏ هايى را از درمان روحى و معالجه نفسانى از زبان ائمه(ع)  در اينجا مى‏ آوريم  كه نفوس را از بيماريهاى نابودكننده فردى و اجتماعى درمان كند البته به صورت مختصر؛

غضب‏

غضب حالتى در نفس است كه كارهاى معمولى يا غير منتظره آن را به وجود مى ‏آورد و باعث مى‏شود كه عقل از حالت تعادل خود بيرون بيايد. انسان خشمناك راه درست را نمى‏شناسد و بر فكر و اراده خود تسلط ندارد و در نتيجه، ذهن مختل مى‏شود و اعضاى بدن‏ براى خرابكارى و انتقام آماده مى‏ گردد. چون خون هيجان پيدا مى‏كند و به سرعت به قلب مى‏رود و از آنجا در تمام رگها منتشر مى ‏شود و به طرف بالاى بدن مى‏ رود و صورت سرخ مى‏ شود و رگهاى گردن باد مى ‏كند و در سينه هيجان به وجود مى‏ آيد و لبها و دندانها مى‏ لرزد و در اين حالت است كه بدن براى انتقام برانگيخته مى ‏شود. شاعر در اين باره مى‏گويد:

              و لم ار في الاعداء حين اختبرتهم‏ عدوّا                                           لعقل المرء اعدى من الغضب‏

                            يعنى در ميان دشمنان پس از امتحانى كه كردم، دشمنى سرسخت‏تر از خشم نديدم.

مهمترين عوامل غضب وراثت و بيماريهاست، چيزهايى كه زمينه آن را فراهم مى‏ كند، بسيار است از جمله آنهاست مزاج عصبى و حالتهايى كه از خوردن غذاهاى تند به وجود مى‏ آيد، همچنين محيط و تربيت تأثير فراوانى در تشديد غضب دارد.

بعضى‏ها گفته ‏اند كه عوامل تحريك‏ كننده غضب، عجب و مزاح و ستيزه‏جويى و حيله‏ گرى و حرص در جمع آورى مال و رسيدن به مقام است و همه اينها اخلاق ناپسنديده هستند و با وجود اين عوامل نمى‏ توان از غضب رهايى يافت و بايد اين اوصاف را تبديل به ضد آنها كرد.
غضب عواقب زيانبار فراوانى دارد و از جمله بيماريهايى است كه‏ نمى‏ توان آنها را بى ‏اهميت دانست مانند سل ريوى و سوء هاضمه و التهاب اعصاب و فشار خون و مانند آنها. گفته شده كه آدم خشمناك گاهى به مرحله‏اى مى‏رسد كه در او مرض سگ هار پيدا مى‏شود به طورى كه اگر كسى را گاز بزند منجر به فوت او مى‏ گردد و اين نشان مى‏دهد كه در آب دهان شخص غضبناك سمى وجود دارد كه در ديگران هم اثر مى‏كند.
بنا بر اين، غضب يك بيمارى روحى خطرناكى است كه به صاحب آن آسيب مى‏رساند و گاهى ضرر آن به ديگران هم مى‏رسد و صاحب آن را به ارتكاب جرائم وادار مى‏كند.
حكما و فلاسفه و پزشكان و دانشمندان با انواع وسايل به معالجه اين بيمارى اقدام كرده‏اند به اين اميد كه بيمار شفا يابد ولى موفق نشده‏اند ولى دين اسلام آن را با آسانترين وجه معالجه كرده و جلو آن را گرفته است. همان گونه كه در حديث شريف آمده است.
پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: هر گاه يكى از شما از غضب بدى ديد، اگر ايستاده است بنشيند و اگر نشسته است بايستد و اگر غضب فروكش نكرد با آب سرد وضو بگيرد يا غسل كند چون آتش را چيزى جز آب خاموش نمى‏كند. امام صادق عليه السّلام فرمود: غضب، كليد همه بديهاست.
و فرمود: غضب، قلب حكيم را از بين مى‏برد.
و فرمود: هر كس به خشم خود مالك نباشد، به عقل خود مالك نيست.
و فرمود: اگر حليم و بردبار نباشى خودت را به بردبارى بزن. و در حديث ديگرى آمده: از نظر ياور حلم كفايت مى‏كند. و فرمود: هر كس كه خشم او آشكار شود، حيله او آشكار مى‏شود و هر كس كه هوايش قوى باشد، احتياطش ضعيف مى‏گردد.

روش تندرستى در اسلام / ترجمه طب النبي وطب الصادق عليهما السلام، ص: 153-159