گفتار اول:ارزش معرفتی کشف وشهود
مقدمه
قبل از بحث از ملاک و معیار کشف و شهود بررسی در آیات قرآن کریم و روایات صورت گرفت تا روشن شود آیا در این دو منبع فیض عظیم و بحر عمیق آیاتی و احادیثی وجود دارد که ادراک و شهود عرفانی را بیان کند و آیا اساساً قرآن کریم چنین معرفتی را به رسمیت می‎شناسد یا نه، و اگر آن را به رسمیت می‎شناسد، چه قدر و منزلتی برای آن قائل است؟ آیا آن را در کنار معرفت عقلی و نقلی و حسی می‎نشاند و یا آن که مقامی برتر و بالاتر و شأنی عظیم تر برای آن قرار می‌دهد و آن را در درجه‌ای رفیع‌تر از دیگر انواع معرفت می‎نشاند؟ در اینجا چند نمونه از آیاتی آورده می‎شود که از آنها مکاشفه و مشاهده‎ی عرفانی استنباط می‎گردد.
1-1-شواهد قرآنی کشف و شهود عرفانی
1-1-1- مقام «قاب قوسین أوأ دنی»

ادامه مطلب :

از جمله آیاتی که دلالت بر کشف و شهود می‎کند آیات معراج پیامبر اسلام صلوات الله علیه است. خداوند تعالی می‎فرماید: « عَلَّمَهُ شَديدُ الْقُوى‏،ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى،وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى‏، ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى، فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى‏ ، فَأَوْحى‏ إِلى‏ عَبْدِهِ ما أَوْحى‏ ،ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‏، أَ فَتُمارُونَهُ عَلى‏ ما يَرى‏ ،وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‏ ،عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ » یعنی آنکس که قدرت عظیمی دارد او را تعلیم داده است، همان کس که توانائی فوق العاده و سلطه بر همه چیز دارد، درحالی که در افق اعلی قرار داشت، سپس نزدیکتر و نزدیکتر شد، تا آن که فاصله‎ی او به اندازه دو کمان یا کمتر بود، پس وحی کرد به بنده‎اش آنچه که وحی کردنی بود، قلب او در آنچه دید خطا نکرد، آیا با او در آنچه دید مجادله می‎کنید، و بار دیگر او را مشاهده کرد، نزد سدرةالمنتهی.
در این آیات از دو مشاهده پیامبر صلوات الله علیه سخن می‎گوید مرتبه‎ی اول آغاز بعثت در افق اعلی که تمام شرق و غرب را پوشاند و آنقدر نزدیک شد که آیه تعبیر به قاب قوسین او ادنی می‎کند. مرتبه دیگر نزد سدرة المنتهی که مربوط به جریان شب معراج است که در آن شب مشاهده پیامبر صلوات الله علیه صورت گرفت.
کنزالدقایق افق اعلی را در آسمان تفسیر می‌کند.
و به گفته‎ی تفسیر قمی سدرة المنتهی درآسمان هفتم است. و با توجه به آیه بعد در کنا رجنةالماوی قرار دارد و قاموس می‌گوید جنةالماوی بهشت ابدی است.
در اینکه پیامبر اسلام طبق این آیات با قلب خود چه کسی را مشاهده کرده است دو نظریه وجود:
1- پیامبر صلوات علیه در طول عمر با برکتش، جبرئیل امین که معمولا برای ابلاغ وحی به صورت انسانی خوش چهره بر ایشان ظاهر می‎گشت؛ دو بار با قیافه و چهره‎ی اصلیش بر قلب پیامبر صلوات الله علیه ظاهر گشته است. این نظریه در بین مفسران مشهور است.
2- پیامبر صلوات علیه در یک شهود باطنی به هنگام معراج بر فراز آسمانها ذات پاک خدا را مشاهده کرد.
در بررسی احادیث معراج، این آیات به نزدیکی حضرت رسول صلوات الله علیه به پروردگار تفسیر شده است من باب نمونه:
به نقل از نور الثقلین مرحوم صدوق در علل الشرایع از هشام بن حکم از امام موسی بن جعفر علیه الاسلام نقل می‎کند:«فلما اسرى بالنبي صلى الله عليه و آله و كان من ربه كقاب قوسين أو أدنى رفع له حجاب من حجبه» یعنی هنگامی که پیامبر به معراج برده شد و فاصله او از ساحت قدس کبریایی به اندازه قوسین یا کمتر بود حجابی از حجاب‎ها در برابر دیدگان او برداشته شد. مرحوم شیخ طوسی در «امالی»از ابن عباس از پیامبر نقل می‎کند: «لما عرج بي إلى السماء دنوت من ربي (عز و جل) حتى